Wat is tantra yoga? (hint: het is niet wat je denkt)

Tantra yoga kent veel misverstanden. De bekendste hiervan is dat het vooral te maken heeft met seks. Hoewel het in de tantrische traditie gaat om het bewust gebruiken van energieën, heeft de oorspronkelijke tantra hier niet zo veel mee te maken. Wat is tantra dan wel?

Tantra

Het woord tantra komt van tan en tra: tan betekent expansie en tra betekent bevrijding. De spirituele stroming is zo’n 7000 jaar geleden in India ontstaan vanuit vedische rituelen. Toch is het pas veel later in de geschiedenis wijdverspreid geraakt. Je vindt tantra in het hindoeïsme, boeddhisme en jainisme.

De oorspronkelijke vorm van tantra focust zich op geestelijke bevrijding. Het doel is om jouw bewustzijn te laten samenvloeien met het universele bewustzijn. Het omvat de gedachte dat alle levende wezens, mensen, dieren en planten, een vorm van bewustzijn bezitten. Deze gedachte vind je in meer esoterische stromingen. In mijn blog wat is yoga? heb ik dit idee dat het goddelijke zich in alles en iedereen bevindt ook al uitgelegd.

Tantra beoefenaars geloven dus in energieën en dat je deze kunt transcenderen. Hiervoor is een belangrijke rol weggelegd voor de chakra’s, die je door middel van tantra technieken kunt openen. Dit is geen gemakkelijke missie. 

Door obstakels niet uit de weg te gaan, maar ze juist te confronteren, zul je grote spirituele groei bereiken.

Tantra beoefenaars geloven dat je veel obstakels zult tegenkomen en dat het je los maken van je beperkingen, gepaard kan gaan met strijd. Door de obstakels niet uit de weg te gaan, maar ze juist te confronteren, zul je grote spirituele groei bereiken. Om deze verlichting te bereiken ondernemen we een spirituele reis, waarbij toewijding belangrijk is.

Het pad van tantra leidt tot het loskomen van materiële gehechtheid. Uiteindelijk bereik je een goddelijke staat waarin je een bent met de kosmos of universele levenskracht. In het Engels omschrijven ze het veel mooier als: “to merge with infinite consiousness”.

Is tantra dan geen seks?

En hoe zit het dan met seks en tantra? Dit is een hele gesimplificeerde versie van tantra. Deze opvatting is in het Westen ontstaan en heet neotantra of new age tantra. Hierbij focus je je op spirituele seksualiteit. Je vindt in het Westen tal van boeken over dit onderwerp, waarbij het gewoon “tantra” wordt genoemd. Realiseer je dat dit een beperkte vorm is van de oeroude traditie. Het is maar een heel klein onderdeel van een bepaalde tak binnen tantra.

De geschiedenis van tantra

De basis van tantra is dus 7000 jaar geleden al gelegd. De spirituele stroming tantra ging gepaard met het ontstaan van de beschaving in India. De eerste persoon in de geschiedenis die tantra een duidelijk naam heeft geven – het bestond al wel maar hij heeft het geïnstitutionaliseerd – was Sada Shiva. Let op: verwar deze goeroe niet met de Hindoeïstische God Shiva, de God van vernietiging. Goeroe’s zijn trouwens belangrijk in de tantra traditie. In die tijd bestond er nog geen geschreven taal, waardoor veel originele tantrische oefeningen verloren zijn geraakt.

De tantrische traditie is gedurende de geschiedenis versplinterd, waardoor er verschillende stromingen zijn ontstaan uit de originele vorm. Zo zijn het Tibetaans boeddhisme, zen boeddhisme en taoïsme allemaal ontstaan vanuit tantra.

Laten we nu een hele grote sprong in de tijd nemen naar 400 na Christus. In die tijd zijn de eerste tantrische teksten geschreven. In de 11e een 12e eeuw bereikte tantra zijn hoogtepunt in India.

Nog veel later in de geschiedenis, grofweg van 1955 tot 1990 vinden we Shri Shri Anandamurti als grote naam binnen tantra.

Hoe beoefen je tantra?

Over de precieze beoefening van tantra wordt nogal mysterieus gedaan. Wat de verschillende oefeningen gemeen hebben is aandacht voor het opbouwen van energieën en de chakra’s. Meditatie is een belangrijk middel in tantra om je geest te transcenderen, maar denk ook aan andere oefeningen zoals mantra zingen, het gebruik van kruiden (ayurveda), astrologie en de wetenschap van edelstenen.

Opvallend detail: gedurende de geschiedenis was er een linker pad en een rechter pad. Het linker pad is het onorthodoxe pad, wat ook geassocieerd is met zwarte magie. Het rechter pad is het orthodoxe, zuivere pad. In deze blog licht ik de vorm van tantra toe vanuit het zuivere pad.

Yoga is tantra yoga

Maar tantra gaat verder dan dit. Doe je aan yoga, dan doe je ook aan tantra. Laat ik dit wat beter toelichten.

Hiervoor maken we een sprong in de geschiedenis naar grofweg zo’n 200 jaar voor Christus, toen de yoga sutra’s van Patanjali – naar schatting – zijn ontstaan. Patanjali heeft het achtvoudige yogapad vastgelegd in dit heilige werk. De Sutra’s bestaan uit 8 stappen, die je kunt zien als fundamentele elementen om verlichting te bereiken. Als je een van de acht takken beoefent, beoefen je ook tantra yoga.

De stappen zijn yama, niyma, asana, dharna, pratyahara, pranayama, dhyana en samadhi.

Yama en niyma zijn ethische richtlijnen, zie het als normen en waarden om je leven naar in te richten. Asana staat voor de fysieke beoefening van yoga. Dharna is concentratie en Pratyahara refereert aan terugtrekken van de zintuigen. De zesde tak is pranayama, het beheersen van je ademhaling. En tot slot vormen dhyana en samadhi de laatste stappen. waarbij dhyana staat voor toewijding en samadhi voor gelukzaligheid.

Yoga wijdverspreid in India en omstreken

Hatha yoga, de tak van yoga waarbij je lichamelijke oefeningen doet, is ontstaan vanuit tantra yoga. Hatha yoga is namelijk relatief nieuw. Hoewel we duizenden jaren geleden al bewijs aantroffen voor de asana practice, is de fysieke vorm van yoga pas in een latere fase van de geschiedenis wijdverspreid geraakt. 

Van oorsprong werd yoga, toen er nog geen schrift bestond, vooral doorgegeven van goeroe op goeroe of via het gesproken woord – denk aan de tamtam van vroeger. En in een bepaalde periode was het alleen nog voor de elite. Dit veranderde grofweg van 500 voor Christus tot 1500 in wat bekend staat als de post-klassieke periode binnen de yogageschiedenis. Yoga raakte voor iedereen toegankelijk want er werd niet langer zo geheim over gedaan.

Binnen het Hindoeïsme gelden veel regels, de indeling in kasten is iedereen wel bekend. Tantra staat hier lijnrecht tegenover: iedereen kan het beoefenen en het is zo direct toe te passen in het dagelijks leven.

Waarom ik houd van tantra

Ik ben al enkele jaren gefascineerd door tantra en dat komt ook door het mysterie erom heen. Want wat het precies is, dat is lastig te bevatten. Tegelijkertijd is yoga zoals we het nu kennen in de Westerse wereld, ontstaan vanuit de tantrische traditie. Ben je bezig met yoga? En dan bedoel ik in de breedste zin van het woord, van meditatie tot het je verdiepen in de yogafilosofie (jnana yoga) of het toepassen van de fysieke vorm door middel van de bekende yogahoudingen. Dan doe je dus al aan tantra.

Toch denk ik bij tantra ook aan andere gebruiken zoals mantra zingen en het je verdiepen in de stroming van energie of kundalini. Ook het concept van Shiva en Shakti – mannelijke en vrouwelijke – energie speelt een cruciale rol in tantra. Het voert voor deze blog te ver door hier ook nog in te duiken.

Tantra is dus aan de ene kant complex en mysterieus, aan de andere kant toegankelijk en universeel. Ik hoop dat ik wat van de misverstanden rondom tantra heb kunnen wegnemen met deze blog.

Foto credits: Callous Gee  / Unsplash