Wat is hoogsensitiviteit?

Je hebt vast wel eens gehoord van hoogsensitiviteit. Misschien ken je iemand in je omgeving die hoogsensitief is, heb je een hoogsensitieve partner of vermoed je dat je zelf hoogsensitief bent. We hebben allemaal wel een vaag idee van wat de term inhoudt en weten dat het verband houdt met prikkels en gevoeligheid voor prikkels maar wat is het nu echt? Graag leg ik je wat meer uit over hoogsensitiviteit.

De term hoogsensitiviteit is vrij nieuw. Ze werd in 1996 geïntroduceerd door de Amerikaanse psycholoog Elain Aron. Wanneer je hoogsensitief bent neem je meer subtiele informatie waar dan minder sensitieve mensen. De meeste mensen hebben een filter die ervoor zorgt dat bepaalde impulsen binnenkomen en andere langs hun heen gaan. Deze ontbreekt wanneer je hoogsensitief bent. Dit is ook te zien onder een fMRI-scanner. Bepaalde gebieden in de hersenen lichten op in het hoogsensitieve brein bij  het uitvoeren van een taak, terwijl dit niet zo is bij de niet-hoogsensitieve persoon. Dit gebied staat voor diepgaande verwerking. Je kunt dus vaststellen dat hoogsensitieve personen informatie diepgaander verwerken.

HSP’ers hebben geen filter

Stel dat je in een druk café een gesprek probeert te voeren met een vriendin. De meeste mensen horen wel de geluiden op de achtergrond maar kunnen hun aandacht goed focussen en hoewel zij enige ruis ervaren hebben ze weinig moeite een gesprek te voeren. Hoogsensitieve mensen zullen veel meer moeite moeten doen voor dit gesprek omdat zij de geluiden in de achtergrond niet goed kunnen “filteren”. Het voeren van het gesprek vergt veel inspanning en door alle geluiden op de achtergrond kun je je als hsp’er na zo’n gesprek dodelijk vermoeid voelen.

Hoogsensitiviteit is aangeboren en sterk genetisch bepaald. We noemden al even de prikkel van geluid. Bij hoogsensitiviteit ervaar je emoties, pijn en andere lichamelijke ervaringen ook heftiger. Je zintuigen zijn snel overprikkeld want je neemt meer indrukken in je op. Daar komt bij dat je je meer bewust bent van details.

Subtiele signalen

Je ziet dus tijdens het gesprek bijvoorbeeld dat je vriendin aan haar tas frummelt, je neemt waar hoe ze kijkt en tegelijkertijd zie je in je ooghoek de serveerster die eraan komt met de drankjes. Wanneer een nieuw iemand het café  binnen komt gaat daar je aandacht even naar uit, niks ontgaat je. En hoewel je vriendin je vertelt dat alles goed gaat neem je ook subtiele signalen waar.  Je hebt vaak feilloos door wanneer een persoon toneel speelt of wanneer iemands woorden niet in lijn zijn met de gezichtsuitdrukking. Als blijkt dat er bepaalde dingen in het leven van je vriendin spelen waardoor zij zich eigenlijk helemaal niet zo goed voelt, zul je al snel door haar positieve verhaal heen kunnen prikken. Hoogsensitieve mensen voelen namelijk ook stemmingen en emoties goed aan.

We hebben dus vastgesteld dat hoogsensitief zijn betekent dat je gevoeliger bent voor geluiden, geuren en visuele stimulatie. Dat je meer indrukken waarneemt en geen filter hebt om bepaalde impulsen buiten te houden. Dat je emoties en stemmingen goed waarneemt. Daar komt nog bij dat je prikkels ook intenser verwérkt dan je niet hoogsensitieve medemens.

Hoogsensitieve mensen zijn geneigd tot overdenken. Daarnaast zijn zijn contant bezig te omgeving te scannen, situaties in te schatten en zijn ze alert op mogelijk gevaren. Vaak zijn het perfectionisten. Deze combinatie van eigenschappen maakt dat je als hoogsensitief persoon eerder last hebt van faalangst. Wanneer een hoogsensitief persoon het idee heeft beoordeeld te worden, presteert deze vaak minder goed dan hij of zij gewoonlijk zou doen.

Empathisch vermogen

We noemen al het voorbeeld van het café . Hoogsensitieve mensen blinken vaak uit in hun empathisch vermogen. Je zou zeggen dat ze hierdoor heel makkelijk relaties kunnen opbouwen en de ideale gesprekspartner zijn. En vaak kunnen hoogsensitieve mensen ook goed luisteren. Maar omdat allerlei prikkels in de omgeving, de emoties van hun gesprekspartner en hun eigen belevingswereld allemaal zo intens aanwezig zijn kan het hen ook snel te veel worden. Om zich te beschermen tegen alle prikkels moet de hsp’er zich af en toe terugtrekken. Misschien zelfs tijdens een gesprek.

Waar extraverten opladen tijdens het contact met anderen kost dit de hsp’er bakken vol energie. Dat betekent overigens niet dat alle hoogsensitieve mensen introvert zijn. Je hebt ook nog de extraverte hsp’er, ook wel bekend als de HSS (high sensation seeker). Hoewel de HSS’er meer prikkels nodig heeft dan de introverte HSP’er heeft deze net zo goed tijd nodig om prikkels te verwerken en zich terug te trekken.   

Hoogsensitiviteit brengt veel waardevolle eigenschappen met zich mee maar toch ervaren veel mensen die hoogsensitief zijn er last van. In de huidige maatschappij is het belangrijk om “sociaal te zijn” en omdat een hsp’er heel zuinig moet zijn met waar hij/zij z’n tijd en aandacht aan besteedt kan dit weerstand oproepen bij de omgeving. Bijvoorbeeld als je vriendinnen na een gezellig etentje nog de kroeg willen induiken terwijl het voor jou echt genoeg is geweest. “Doe eens gezellig” of “niet zo verlegen” zijn woorden die je als hsp’er vast wel eens gehoord hebt. Dit kan maken dat je aan jezelf gaat twijfelen en je anders voelt dan anderen.

Balanstijd

Toch is het als hsp’er ontzettend belangrijk genoeg balanstijd in te plannen om te herstellen van situaties die veel prikkels met zich meebrengen. En hier ook tijd in je agenda voor in te plannen. Want als je je grenzen overschrijdt merk je ook echt de gevolgen. Iedere hoogsensitieve mens is anders en de prikkelgevoeligheid varieert ook. Maar het kan best zijn dat een bepaalde gebeurtenis zo heftig voor je is dat je een dag erna wel pas op de plaats moet maken. Of misschien zelfs rust moet nemen.

Dit kun je maar beter voor zijn door te zorgen voor een balans in je agenda tussen prikkelrijke en prikkelarme gebeurtenissen. Ook is het nodig je eigen grenzen goed te kennen en je gedrag hier op aan te passen door bijvoorbeeld eerder een pauze te nemen. Zo zul je steeds meer de voordelen van je hoogsensitiviteit gaan ervaren. 

Nieuw: download mijn tips!

Foto: Saad Chaudrey